Jaki jest zakres postępowania rozwodowego?

Zakres postępowania rozwodowego jest bardzo szeroki, co znajduje swój wyraz w elementach, jakie sąd powinien zawrzeć w wyroku wydanym w sprawie tego rodzaju. Są one wskazane  bezpośrednio w art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w skrócie „krio”.

Podzielić je można na te, które dotyczą małoletnich dzieci dotychczasowych małżonków, ich majątku oraz zajmowanego przez nich wspólnego mieszkania.

Rozstrzygnięcia dotyczące małoletnich dzieci

Przede wszystkim, sąd powinien rozstrzygnąć w sposób jednoznaczny o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem. Przedmiotem orzeczenia musi być także określenie, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka (art. 58 § 1 krio).

Jeżeli rodzice zawarli pomiędzy sobą pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, sąd powinien je uwzględnić, pod warunkiem jednak, że jest ono zgodne z dobrem dziecka.

Sąd powinien także pamiętać, że zdaniem ustawodawcy, rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

W przypadku, gdy rodzice nie doszli do porozumienia w w/w kwestii, wówczas sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, w wydanym orzeczeniu, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Może on powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z  rodziców, jednocześnie ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.

Podkreślić trzeba, że na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, pozostawiając tym samym wszelkie decyzje w tym przedmiocie jego rodzicom.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 czerwca 2018 r. (I ACa 138/18, LEX nr 2563398) „powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej obojgu rozwiedzionym rodzicom, mogło nastąpić jedynie wówczas, gdyby rozwodzący się rodzice przedstawili stosowne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania z dzieckiem kontaktów, a ponadto z okoliczności sprawy wynikałoby, że ich dotychczasowe wzajemne kontakty i stosunek do dziecka, dają szansę prawidłowego wykonywania przez nich wspólnie władzy rodzicielskiej po orzeczeniu rozwodu”.

W myśl postanowienia Sądu Rejonowego w Nakle nad Notecią z dnia 20 marca 2019 r. (III Nsm 318/18, LEX nr 2692942) „Orzeczenie ograniczające władzę rodzicielską jednego z rodziców na podstawie art. 107 k.r.o. może m.in. obejmować decyzje, co do kwestii związanych ze zmianą miejsca pobytu dzieci, z organizowaniem ich wypoczynku, leczeniem, wyborem szkoły, zawodu itp. Wybór tego z rodziców, któremu powinno się powierzyć w wypadku ich rozłączenia wykonywanie władzy rodzicielskiej nie jest rzeczą łatwą, zwłaszcza w sytuacji typowej, gdy walory ich obojga, jako wychowawców dziecka są wysokie. Jest rzeczą oczywistą, że kryterium naczelnym jest, tak jak w przypadku wydawania innych decyzji z zakresu władzy rodzicielskiej, dobro dziecka. Należy też badać, który z rodziców ma możność osobistego wykonywania pieczy nad dzieckiem. Przy wydawaniu orzeczenia na podstawie art. 107 k.r.o. należy mieć na uwadze cechy dziecka, a więc jego wiek i płeć. Przy wyborze rodzica któremu powierza się władzę rodzicielską, nie ma rozstrzygającego znaczenia, ani stanowisko (nawet zgodne) rodziców, ani ich wina w spowodowaniu rozłączenia, chyba że stanowi ona wyraz nienależytego wykonywania władzy rodzicielskiej (zob. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1949 r., WaC 76/49, PiP 1950, Nr 7, str. 118 a także orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1974 r., II CR 1229/54, OSN 1957 r., Nr 2, poz. 35)”.

Rozstrzygnięcia dotyczące majątku wspólnego

Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, pod warunkiem jednak, że przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu (art. 58 § 3 krio).

Podkreślenia wymaga fakt, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków, sąd rozpoznający daną sprawę zobowiązany jest do zachowania odpowiedniej kolejności metod podziału majątku wspólnego małżonków.

Oznacza to, że w przypadku, gdy możliwe jest dokonanie bezpośrednio fizycznego podziału majątku wspólnego ( tzw. podział w naturze) oraz przyznanie rzeczy jednemu z nich, a więc działanie w taki sposób, aby każdy z zainteresowanych otrzymał ściśle określone ruchomości i inne składniki majątkowe, w tym wyodrębnią część rzeczy nieruchomej, to sposób ten ma pierwszeństwo przed pozostałymi.

Dopiero, jeżeli takiego sposobu nie można zastosować, wówczas dopuszczalne jest inne rozwiązanie, a mianowicie licytacyjna sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny).

Rozstrzygnięcia dotyczące wspólnego mieszkania

Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka (art. 58 § 2 krio).

Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile jest to oczywiście możliwe.

Przy orzekaniu o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd zobowiązany jest uwzględni przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.

W powyższej kwestii swoje wytyczne w zakresie orzekania sformułował Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 stycznia 1978 r. (III CZP 30/77, OSNC 1978/3/39). Zgodnie z jej brzmieniem „Orzeczenie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas zamieszkiwania w nim rozwiedzionych małżonków polega z reguły na tymczasowym rozdzieleniu małżonków przez przydzielenie każdemu z nich określonej części wspólnego mieszkania do odrębnego korzystania. W miarę potrzeby sąd może również unormować wzajemne stosunki stron przez czas wspólnego ich zamieszkiwania w drodze wydania odpowiednich nakazów lub zakazów.

Przyznanie wspólnie zajmowanego mieszkania – na zgodny wniosek stron – jednemu z małżonków powoduje wygaśnięcie prawa drugiego z nich do tego mieszkania. Z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia w tym przedmiocie, prawo do mieszkania przysługuje wyłącznie temu małżonkowi, któremu mieszkanie zostało przyznane”.

 

W razie pytań zapraszamy do kontaktu.

 

tekst: r.pr. Michał Szczerbiak Bd-741

zdjęcie: pexels: |Sora Shimazaki