Osoby przeciw którym toczy się postępowanie karne nie zawsze są w pełni rozeznane w swych prawach i aktualnie obowiązującej procedurze. Warto zatem wspomnieć, że popełnienie przestępstwa nie zawsze obliguje sąd do wydania wyroku skazującego. Co więcej, nawet przyznanie się do popełnienia czynu karalnego nie musi skutkować skazaniem i wymierzeniem kary. Jedną z możliwości zakończenia postępowania karnego jest jego warunkowe umorzenie. Jest to tzw. środek probacyjny, który pozwala uniknąć skazania i stanowi szansę na wyjście obronną ręką z daleko idących konsekwencji karnych – w tym dla przykładu przeszkód w uzyskaniu (tak pożądanego na rynku pracy) zaświadczenia o niekaralności.
Instytucja warunkowego umorzenia postępowania unormowana została w przepisach kodeku karnego, który w sposób wyczerpujący przedstawia konieczne do spełnienia przesłanki dla ubiegania się o skorzystanie z wskazanego dobrodziejstwa.
Przesłanki kodeksowe
Główną podstawą formalną dla zastosowania tego środka jest warunek uprzedniej niekaralności za przestępstwo umyślne, co w praktyce oznacza, iż osoba ta nie może widnieć w Krajowym Rejestrze Karnym jako osoba karana. Drugi z koniecznych warunków natury formalnej dotyczy kryterium ustawowego zagrożenia karą za zarzucane przestępstwo, która nie może przekroczyć 5 lat pozbawienia wolności.
Następne przesłanki dotyczą już indywidualnych cech związanych zarówno z osobą sprawcy jak i charakterem naruszonego dobra. Nie zostały one w sposób jasny określone przez ustawodawcę i w przeciwieństwie do warunków natury formalnej – brakuje ich ścisłej definicji. Co jednak pewne, dużą uwagę należy skupić na przedstawieniu w odpowiednim świetle podejrzanego (oskarżonego), skupiając się w szczególności na jego postawie, dotychczasowym trybie życia czy planach na przyszłość – czyniąc to tak, ażeby sąd mający orzekać w sprawie nie miał wątpliwości, że pomimo warunkowego umorzenia sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego w przyszłości. (tzw. dodatnia prognoza kryminologiczna). Wspomnieć także wypada, że zarówno stopień społecznej szkodliwości zarzucanego czynu, jak również wina sprawcy nie mogą być znaczne. Okoliczność jest przedmiotem odrębnej oceny przez sąd w oparciu o ujawniony stan faktyczny sprawy, z reguły odmienny dla każdego przypadku.
Nie wolno również zapominać, że skorzystanie z instytucji warunkowego umorzenia postępowania jest możliwe jedynie wtedy, kiedy sąd dojdzie do przekonania, że okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości – przy czym wbrew pozorom – nieprzyznanie się oskarżonego do popełnia zarzuconego mu przestępstwa nie stanowi przeszkody do warunkowego umorzenia postępowania karnego, o ile w świetle ustalonych okoliczności sprawy fakt popełnienia tego przestępstwa nie budzi wątpliwości.
Termin na złożenie wniosku
Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania można złożyć już na etapie postępowania przygotowawczego. Efektem tych działań może stać się poparcie treści wniosku przez prokuratora i skierowanie go zamiast aktu oskarżenia. W przypadku gdy prokurator nie przychyli się do w.w rozwiązania, oskarżony może ponowić wniosek już w toku postępowania sądowego, kierując swoje stanowisko bezpośrednio do sądu.
W sytuacji zakończenia postępowania karnego jego warunkowym umorzeniem, sąd wyznacza sprawcy okres próby, który wynosi od roku do lat 3 i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Sąd również może (choć nie musi) orzec inne obowiązki. Dla przykładu, powszechnie stosowane jest oddanie sprawcy pod dozór kuratora lub nałożenie na niego obowiązku naprawienia szkody czy zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Możliwe jest także orzeczenie nawiązki czy świadczenia pieniężnego. Nie rzadko sąd korzysta z innych obowiązków skatalogowanych w art. 72 kodeksu karnego z których najczęściej stosuje się zakaz prowadzenia pojazdów, przeproszenie pokrzywdzonego, obowiązek powstrzymywania się od nadużywania alkoholu lub innych środków odurzających czy też zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonym.
Dla usystematyzowania wywodu w tej materii warto również pamiętać, że w nałożonym okresie próby sprawca nie może popełnić innego przestępstwa umyślnego. W takim wypadku sąd zmuszony zostanie do podjęcia warunkowo umorzonego postępowania. Może to również uczyć między innymi w sytuacji rażącego naruszania porządku prawnego lub uchylania się od nałożonych przez sąd obowiązków.
Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej a jest jedynie ogólnym przedstawieniem zagadnienia prawnego w oparciu o obowiązujące prawo w chwili opracowywania notki.
Masz pytania? Wątpliwości? Zapraszamy do kontaktu.
